Bohaterki

O włączaniu zagadnień klimatycznych do świata kultury, potrzebie rewolucji w wartościach i zachowaniach, sprawiedliwej transformacji energetycznej i ogromnym potencjale kobiecego aktywizmu klimatycznego, który łączy walkę o klimat z codziennym doświadczeniem - rozmowa z Aleksandrą Jach, kuratorką sztuki, współtwórczynią opowieści multimedialnej „Zakopane słońce”.

Podczas wspólnego posiłku organizm produkuje masę oksytocyny, czyli hormonu przywiązania, szczęścia i mobilizowania więzi. Żywienie jest dla mnie formą komunikacji z drugim człowiekiem. Mam ten przywilej, że zajmuję się wytwarzaniem żywność i chyba jestem już od tego uzależniona – tak o swojej pracy opowiada Joanna Maślukiewicz, która hoduje kozy, wytwarza sery, wypieka chleb i sprzedaje swoje produkty w farmerskim sklepie w Klecinie na Dolnym Śląsku.

Sytuacja wielu rolników jest bardzo silnie uwarunkowana ekonomicznie. Dużo z nimi rozmawiamy. Widzimy, jak jest im trudno. Są uzależnieni od pożyczek. Wyniki ekonomiczne to jest dla nich być albo nie być. My pokazujemy inny punkt widzenia. Żywność nie powinna być towarem, ale dobrem podstawowym jak najwyższej jakości. Trzeba zaufać mądrości natury – rozmowa z Kają Kietlińską z gospodarstwa na Pogórzu Izerskim, inicjatorką partnerstwa gospodarstw rolnych „Wolne Pola”.

W wymarzonym świecie nastolatkowie nie musieliby bać się o swoją przyszłość. Dziś o tę przyszłość starają się zawalczyć, żyjąc w dwóch światach jednocześnie: tym codziennym, gdzie jest nauka, egzaminy i samorozwój, i tym drugim, w którym skupiają się na ratowaniu świata – rozmowa z Klarą Foryciarz z Młodzieżowego Strajku Klimatycznego.

Globalne ocieplenie zmieni świat, w którym żyjemy. Całkowicie tego procesu nie da się zatrzymać, ale mamy wpływ na to, czy będą to zmiany na lepsze lub gorsze. Dlatego tak ważne jest zaangażowanie się w transformację jak największej liczby ludzi. Trzeba działać już teraz - rozmowa z Izabelą Zygmunt, ekspertką Polskiej Zielonej Sieci i CEE Bankwatch Network

Każda inicjatywa na rzecz klimatu ma swoją niszę, zasoby, specjalizację i potencjał. Warto, by zaczęły ze sobą współdziałać. To zdecydowanie zwiększyłoby skuteczność i zasięg ich oddziaływania. By tak się stało, trzeba najpierw wspólnie wypracować sposoby porozumienia i współpracy – rozmowa z Joanną Rippel ze Śląskiego Ruchu Klimatycznego i Fundacji Rzecz Społeczna

Mamy wyobrażenie o idyllicznej wsi pełnej jedzenia i zwierząt, a takiej wsi już nie ma. Ze względu na optymalizację rolnictwa każdy metr jest wykorzystywany pod wielkie monokultury. Zanika bioróżnorodność, zanika życie. Znikają miejsca, gdzie żyły do tej pory ptaki, owady, gdzie dzika przyroda mogła trwać. Dlatego tak ważne jest, aby działać w swoim ogrodzie przydomowym.

Na rzecz klimatu można działać wszędzie - w szkole i w swoim najbliższym otoczeniu. O trudach i sukcesach angażowania się w obronę swojego miejsca na ziemi, pomysłach na sprawiedliwą transformację i potrzebach aktywistów klimatycznych - rozmowa z Alicją Zdziechiewicz, nauczycielką, działaczką Stowarzyszenia Zielony Imielin i uczestniczką Ekologicznej Akademii Kobiet

Samorządy mogą i powinny być pionierami w walce ze zmianami klimatu. Zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych, inwestowanie w alternatywne źródła energii, termomodernizacje budynków, rozbudowa transportu miejskiego, edukowanie mieszkańców na temat globalnego ocieplenia i możliwości przeciwdziałania mu to tylko niektóre z możliwości działania – rozmowa z Beatą Moskal-Słaniewską, prezydentką Świdnicy

Spalam się, ale się nie wypalam, bo mam głębszą motywację. Chcę coś dobrego zrobić, żeby ta ziemia jeszcze przetrwała. Mam wnuki i chciałabym, żeby one też mogły się cieszyć przyrodą, którą ja mam możliwość się cieszyć – mówi Ewa Smuk-Stratenwerth, inicjatorka kampanii Rodzić po ludzku, założycielka EKO-OKO i stowarzyszenia Ekologiczno-Kulturalnego Ziarno, współprowadząca Ekologiczny Uniwersytet Ludowy w Grzybowie.

Jestem przekonana, że moi przodkowie też byli ekologiczni, tylko w jeszcze bardziej naturalny sposób. Nie mieli po prostu dostępu do chemii. Dzisiejsza kondycja sadownictwa w Polsce jest słaba, a rynki zbytu mało przyjazne. Tylko we współpracy rolników, sadowników i konsumentów widzę nadzieję – mówi Barbara Mazurkiewicz-Białęcka prowadząca z mężem gospodarstwo „Zdrowy Owoc”, współinicjatorka przedsięwzięcia Pola Smaku, prezeska Fundacji Nova Perspektywa.

Dla mnie ziemia i czystość powietrza to jest większa miłość niż do męża i w ogóle do kogokolwiek, bo od tego się wszystko zaczyna. Jestem najszczęśliwszą osobą na świecie, głównie dlatego, że nie muszę patrzeć, jak ktoś mi szykuje jedzenie, tylko wszystko mam w zasięgu ręki – przyznaje Danuta Pilarska, rolniczka ekologiczna z Retkowa w powiecie nakielskim, działaczka społeczna, członkini Rady Kobiet przy Ministerstwie Rolnictwa.

Nie ma nic ważniejszego niż działania na rzecz klimatu. Potrzebujemy zmian systemowych, ale też zadbania o ludzi, na których w największym stopniu wpłynie proces odchodzenia od paliw kopalnych. Nie da się na siłę przeforsować zmian. Trzeba do nich przekonać, a do tego konieczny jest dialog i wspólna rozmowa, jak przeprowadzić transformację - rozmowa z Miłką Stępień, aktywistką, polityczką, kulturoznawczynią, literaturoznawczynią i afrykanistką.

Gleba jest centralnym punktem mojej działalności rolniczej. Edukuję się, staram się poprawiać kondycję gleby i robić wszystko, żeby ona była żywa, żyzna, żeby było w niej dużo próchnicy. Dzięki temu, że moja ziemia będzie w coraz lepszym stanie, będę mogła lepiej radzić sobie ze złymi skutkami zmiany klimatu. Natomiast w rolnictwie konwencjonalnym bardzo często się o tej glebie zapomina i po prostu się nawozi rośliny.

Nie ma innej drogi niż rolnictwo przyjazne klimatowi, ale jest to trudne, bo system wspiera uprawę i hodowlę przemysłową. Wszystkie sposoby funkcjonowania poza tym systemem wymagają mnóstwa energii, czasu i zorganizowania wszystkiego samemu. To jest wyzwanie wiążące się z dużym wkładem, ale bardzo dużo się też z tego czerpie - rozmowa z Wiolettą Olejarczyk, rolniczką ze wsi Michałów pod Częstochową, inicjatorką Jurajskiej Kooperatywy Spożywczej.

Zrównoważony rozwój to nie tylko ochrona środowiska i dbałość o klimat. To także człowiek. Miarą sukcesu sprawiedliwej transformacji i zielonego rozwoju nie będą kolejne inwestycje technologiczne, tylko zapewnienie bytu oraz godnej pracy ludziom – rozmowa z Agatą Kuźmińską, założycielką Instytutu Zielonej Przyszłości w Koninie

Ruch klimatyczny jest różnorodny. Można działać w nim na różne sposoby: od akcji nieposłuszeństwa obywatelskiego po śpiewanie w chórze klimatycznym. Można też być aktywnym zupełnie niezależnie. Najważniejsze, żeby te różne działania miały masowy zasięg i żeby się w nich wspierać. Zostało nam tylko 10 lat, żeby coś zmienić – rozmowa z Janką Świerżewską z Obozu dla Klimatu

Moje gospodarstwo nie wygląda tak jak u sąsiadów. Nie jest takie piękne, zadbane, wyplewione. Ale sąsiedzi podglądają, co robię, wypytują się, więc im doradzam. Nieraz im nawet pomagam. Uważam, że w sprawie ekologii trzeba nie tylko odgórnie działać, ale też dotrzeć do ludzi na samym dole. Myślę, że to daje najlepsze efekty. Bo jak im się z góry coś narzuca, to nie za bardzo działa.

Troska o klimat to nie wymysł, to fakty i prawda, z którą wszyscy muszą się zmierzyć. Samorządowcy mogą inicjować wiele zmian, ale potrzebne jest też wsparcie państwa i fundusze – rozmowa z Beatą Klimek, prezydentką Ostrowa Wielkopolskiego

Cały program szkół rolniczych powinien być przeorganizowany pod kątem tego, co się dzieje z naszą ziemią i z klimatem. Uczulam ludzi, żeby obserwowali ziemię i zobaczyli, co się dzieje. Nie ma śniegu. W większości jest albo susza, albo tak ulewne deszcze, że ziemia bez zawartości próchnicy nie jest w stanie zakumulować tej wody. Wszystko natychmiast się wypłukuje i wysycha.

Aktywistki i aktywiści nie muszą znać odpowiedzi na wszystkie pytania, bo to nie jest ich zadanie. Aktywizm polega na pokazywaniu rządzącym obszarów, w których konieczna jest zmiana, i wywieranie presji, by ta zmiana się dokonała. Wymyślenie jak najlepszej drogi do tego celu należy do obowiązków decydentów – rozmowa z Agatą Otrębską, aktywistką klimatyczną i feministyczną, trenerką, coacherką i tutorką

Klara Foryciarz – aktywistka Młodzieżowego Strajku Klimatycznego i uczestniczka debat oksfordzkich, uczennica drugiej klasy liceum Bednarska w Warszawie, po ukończeniu liceum planuje pójść na studia związane z naukami biologicznymi oraz kontynuować działania aktywistyczne.

Aleksandra Jach – kuratorka, facylitatorka, edukatorka; współpracowała z wieloma instytucjami kultury w Polsce i za granicą. Autorka publikacji o sztuce; specjalizuje się w projektach komunikacji kryzysu klimatycznego; jedna z inicjatorek ruchu „Muzea dla klimatu”.

Edyta Jaroszewska-Nowak - rolniczka z województwa zachodniopomorskiego, doradczyni rolnośrodowiskowa i współzałożycielka Oddziału Zachodniopomorskiego „Ekoland”, pierwszego w Polsce ośrodka certyfikacji rolnictwa i żywności ekologicznej.

Kamila Kasperska – prowadzi gospodarstwo Anielskie Ogrody w województwie lubuskim, jest inicjatorką kursów ekologicznych i ogrodów społecznych w swojej okolicy. Uczy jak w przydomowym ogródku i na słabej ziemi zaopatrzyć rodzinę w zdrową żywność.

Kaja Kietlińska -  wspólnie z partnerem prowadzi gospodarstwo rolne na Pogórzu Izerskim, jest inicjatorką partnerstwa gospodarstw rolnych „Wolne Pola”. Przed przeprowadzką na wieś współorganizowała Kooperatywę “Dobrze” w Warszawie.

Beata Klimek – prezydentka Ostrowa Wielkopolskiego od 2014 roku, założycielka i do grudnia 2014 roku prezeska Fundacji Przyjazny Ostrów, absolwentka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 80. pracowała w Centrum Kultury w Ostrowie Wielkopolskim, była też związana z mediami. Od 2000 roku pracuje w samorządzie powiatu ostrowskiego; w latach 2010–2014 – radna Ostrowa Wielkopolskiego VI kadencji, organizatorka wielu akcji społecznych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego.

Agata Kuźmińska – partnerka społeczna procesu Sprawiedliwej Transformacji Wielkopolski Wschodniej, fundatorka i prezeska Fundacji Instytut Zielonej Przyszłości; z zawodu planistka przestrzenna ze specjalnością rozwój i rewitalizacja miast i obszarów wiejskich. Uczestniczy m.in. w pracach lokalnych grup roboczych ds. opracowania Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji.

Agnieszka Makowska - rolniczka z województwa mazowieckiego, koordynatorka Koalicji Żywa Ziemia, współinicjatorka powstania lokalnej konsumenckiej grupy rolnictwa wspieranego społecznie (RWS).

Joanna Maślukiewicz - hoduje kozy, wytwarza sery, wypieka chleb i sprzedaje swoje produkty w farmerskim sklepie w Klecinie na Dolnym Śląsku. Uczy dzieci i dorosłych kontaktu ze zwierzętami i ich zwyczajami, a do jej sklepu nie przyjeżdża się tylko na zakupy, ale i po kontakty społeczne.

Barbara Mazurkiewicz-Białęcka - prowadzi z mężem gospodarstwo „Zdrowy Owoc”, kontynuując wieloletnią rodzinną tradycję. Współinicjatorka przedsięwzięcia Pola Smaku, prezeska Fundacji Nova Perspektywa.

Beata Moskal-Słaniewska – prezydentka Świdnicy od 2014 roku; absolwentka magisterskich dziennych studiów dziennikarskich oraz podyplomowych studiów z zakresu integracji europejskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1990 roku związana z mediami, była m.in.: sekretarzem redakcji i redaktorem naczelnym „Wiadomości Świdnickich”, kierowała: „Kurierem Świdnickim”, „Nową Gazetą Świdnicką” czy „Świdnickimi Wiadomościami Gospodarczymi”, współpracowała m.in.: z tygodnikiem „Niedziela”, Polskim Radiem Wrocław i gazetą „Słowo Polskie”.

Wioletta Olejarczyk - rolniczka, ogrodniczka, zielarka ze wsi Michałów pod Częstochową. Inicjatorka Jurajskiej Kooperatywy Spożywczej. Zależy jej na promocji krótkich łańcuchów dostaw, kooperatyw spożywczych, rolnictwa wspieranego przez społeczność dla budowania lepszych relacji osób z miasta i wsi.

Agata Otrębska – aktywistka klimatyczna, współzałożycielka i członkini Śląskiego Ruchu Klimatycznego, organizatorka klimatycznych manifestacji i akcji ulicznych, zaangażowana m.in. w kampanię na rzecz zero emisyjności Katowic. Koordynuje Ekologiczną Akademię Kobiet we współpracy z Fundacją Rzecz Społeczna i Fundacją im. Heinricha Bölla. Jako aktywistka feministyczna związana jest też ze Śląską Manifą. Współorganizatorka i uczestniczka demonstracji i protestów związanych z walką o prawa kobiet. Współpracowała również z WWF Polska.

Danuta Pilarska - rolniczka ekologiczna z Retkowa w powiecie nakielskim, działaczka społeczna, członkini Rady Kobiet w rolnictwie przy Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zasłużona związkowczyni, wieloletnia prezeska Straży Pożarnej.

Lucyna Przybycień - prowadzi permakulturowe gospodarstwo w Bieczy, koło Gorlic. Z koleżankami założyła sklep ze zdrową żywnością i uczy, jak jeść chwasty. Marzy o uruchomieniu młyna i centrum przetwórstwa spożywczego dla lokalnych rolników.

Joanna Rippel – organizatorka społecznościowa, na stałe związana z Fundacją Rzecz Społeczna, absolwentka Akademii Liderów Społecznych. Pracę jako organizatorka społecznościowa rozpoczęła w 2019 roku w projekcie wspieranym przez konkurs Ashoki WzmocniONE, gdzie pomagała przy stworzeniu organizacji kobiecej w Chorzowie. Od kwietnia 2020 roku współpracuje ze Śląskim Ruchem Klimatycznym.

Ewa Smuk-Stratenwerth – prowadzi wspólnie z mężem gospodarstwo rolne, serowarnię i piekarnię. Inicjatorka kampanii Rodzić po ludzku, założycielka Ośrodka Edukacji Ekologicznej EKO-OKO i stowarzyszenia Ekologiczno-Kulturalnego Ziarno, współprowadząca Ekologiczny Uniwersytet Ludowy w Grzybowie.

Miłosława Stępień (Miłka) – doktor nauk humanistycznych, działaczka społeczna i polityczna na rzecz sprawiedliwej transformacji regionów powęglowych, ochrony środowiska i klimatu, jawności i transparentności życia publicznego oraz partycypacji obywatelskiej; prezeska Stowarzyszenia Akcja Konin, współprzewodnicząca Panelu Koncyliacyjnego Europejskiej Partii Zielonych. Naukowo: afrykanistka, anglistka, literaturoznawczyni i kulturoznawczyni; zawodowo: tłumaczka i redaktorka tekstów naukowych.

Janka Świerżewska – aktywistka społeczna i klimatyczna, działa m.in. w Obozie dla Klimatu, a wcześniej w Młodzieżowym Strajku Klimatycznym i Strajku dla Ziemi. Inspiruje innych do działania, starając się łączyć różne sposoby zaangażowania w zabieganie o przyszłość planety i równość. Studiuje Etnologię i Antropologię Kulturową oraz uczy dzieci języka angielskiego.

Alicja Zdziechiewicz – doktor nauk humanistycznych, badaczka staropolskich traktatów medycznych oraz wpływu kobiet na dawne ziołolecznictwo, autorka książek: „Staropolskie polowania na czarownice", „O czym nie mówią nam poloniści" oraz „Paryżanin na Śląsku”. Aktywistka ekologiczna i klimatyczna, członkini stowarzyszenia Zielony Imielin i Śląskiego Ruchu Klimatycznego; od 2017 roku współorganizatorka kampanii i protestu bez przemocy przeciwko uruchomieniu nowej kopalni węgla kamiennego w Imielinie na Górnym Śląsku. Pracuje jako polonistka w liceum, jest fanką niekonwencjonalnych metod nauczania.

Izabela Zygmunt – aktywistka ekologiczna i klimatyczna w Polskiej Zielonej Sieci i w międzynarodowej organizacji CEE Bankwatch Network; absolwentka filologii angielskiej na Uniwersytecie Warszawskim i stosunków międzynarodowych na Freie Universität Berlin. Zajmuje się polityką europejską i monitorowaniem wpływu inwestycji finansowanych ze środków unijnych na środowisko i klimat, pracowała przez 10 lat w europejskiej administracji publicznej.